1.2. Προσέγγιση φροντίδας σύμφωνα με τον Tom Kitwood

Το 1906, ο Γερμανός γιατρός Αλόις Αλτσχάιμερ περιέγραψε την άνοια ως ασθένεια. Έως εκείνη τη στιγμή, η άνοια θεωρούνται μέρος της διαδικασίας γήρανσης. Οι ηλικιωμένοι έμπαιναν στην «παιδική ηλικία». Καθ’ όλη τη διάρκεια του 20^ου αιώνα, το πρότυπο της επιστήμης υπερίσχυσε. Η επιστήμη της Ιατρικής ήταν δημοφιλής και από τη δεκαετία του 1940 και έπειτα παρακολουθήσαμε σημαντικές προόδους στην ιατρική έρευνα, και μεταξύ άλλων στο πλαίσιο της ψυχιατρικής φαρμακολογίας. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, πολλά άτομα με άνοια εισήχθησαν σε ψυχιατρικά ιδρύματα αν η συμπεριφορά τους φαινόταν ακατανόητη και τους δόθηκε αγωγή με ψυχοτρόπα φάρμακα. Αργότερα, τα άτομα με άνοια πήγαν σε γηροκομεία, όπου αντιμετωπίστηκαν με «θεραπείες προσανατολισμού στην πραγματικότητα» (Holden and Woods 1988), το οποίο σήμαινε ότι, τα άτομα με άνοια βρίσκονταν συνεχώς στο στόχαστρο, εάν έλεγαν κάτι το οποίο δεν ήταν σωστό. Η προσέγγιση είχε σκοπό να ηρεμήσει και να μειώσει τον αποπροσανατολισμό. Η  πρακτική απλά έδειξε ότι, τα άτομα με άνοια βρίσκονταν σε κατάσταση πένθους αρκετές φορές την ημέρα, αν, για παράδειγμα, ρωτούσαν που ήταν η μητέρα τους, και έπαιρναν την απάντηση ότι είχε πεθάνει εδώ και καιρό. Στην δεκαετία του 1980, ο Tom Kitwood ξεκινά να δουλεύει με την προσωποκεντρική φροντίδα. Ήταν επίσης μια εποχή όταν το βίο-ιατρικό πρότυπο δεχόταν μια πρόκληση, για μια περισσότερο ψυχοκοινωνική προσέγγιση προς τα άτομα γενικότερα, και ειδικότερα στα άτομα με άνοια.

Ο Tom Kitwood χτίζει το μοντέλο του βασιζόμενος στην κατανόηση του Γερμανού φιλόσοφου Martin Buber της σχέσης μεταξύ των ανθρώπων, ως σχέση του «Εγώ – Εσύ», σε αντίθεση με την σχέση «Εγώ – αυτό», όπου υπάρχει πραγμάτωση του ομόλογου. Ο τρόπος σκέψης του Ψυχολόγου Carl Roger, σχετικά με την προσωποκεντρική προσέγγιση στην θεραπευτική σχέση, έπαιξε επίσης σημαντικό ρόλο.  Η προσωποκεντρική προσέγγιση του Tom Kitwood θα πρέπει να αντιμετωπιστεί ως κριτική στην προσέγγιση και στην θεραπευτική αγωγή ατόμων με άνοια. Μια φροντίδα που δίνει έμφαση στην ανικανότητα και την πάθηση του ατόμου. Πιστεύει ότι, ως μέρος της πολιτιστικής μας κληρονομιάς, έχουμε μια υποβαθμιστική προσέγγιση προς τα άτομα με νοητικές ειδικές ανάγκες.

Σύμφωνα με τον Kitwood, η προσωποκεντρική προσέγγιση είναι, το να δούμε το άτομο με άνοια, ως ένα ισότιμο άτομο με αισθήματα, δικαιώματα, επιθυμίες, και μια ιστορία ζωής που επηρέαζε το άτομο ακόμα και πριν πάθει άνοια.

Ο Kitwood έχει δώσει ένα εναλλακτικό ορισμός της άνοιας: του τι  είναι η άνοια, και ποιοι παράγοντες επηρεάζουν το κάθε άτομο ξεχωριστά. Πιστεύει ότι ένα άτομο με άνοια πρέπει,  να γίνεται κατανοητό από βιολογικής, ψυχολογικής και κοινωνιολογικής οπτικής.

Προσδιορισμός  = Π + Β + Υ + Ν + Κ

• Προσωπικότητα – οι πηγές και οι μηχανισμοί άμυνας του ατόμου
• Βιογραφία  – ιστορία ζωής / εμπειρίες ζωής
• Υγεία – φυσική κατάσταση και οξύτητα αισθήσεων
• Νευροπαθολογία – αλλαγές στα εγκεφαλικά κύτταρα
• Κοινωνική Ψυχολογία  – συνθήκες στο περιβάλλον – πως συναντάμε αυτό το άτομο

Π. Δεν μπορεί, κανείς, να κάνει τίποτα για την προσωπικότητα εάν το άτομο έχει άνοια, αλλά μπορεί να λάβει υπόψη του, το ιστορικό του ατόμου, τις πηγές του και τους περιορισμούς του.

B. Για την βιογραφία και την ιστορία της ζωής, ξανά το ίδιο, αλλά αποτελούν ένα καλό σημείο εκκίνησης για οποιαδήποτε δράση.

Υ.  Πρέπει να δίνει κανείς προσοχή στην υγεία των πολιτών συνολικά.  Συχνά  το άτομο έχει περισσότερες ασθένειες ή μια οξεία ασθένεια, και η άνοια δεν είναι η μόνη νόσος. Το άτομο θα πρέπει οπωσδήποτε να λάβει θεραπευτική αγωγή στην περίπτωση πιθανής πάθησης.

Ν.  Δεν γνωρίζουμε πολλά για τις νευροπαθολογικές αλλαγές στον εγκέφαλο. Τα φάρμακα μπορεί να δουλεύουν για μια χρονική περίοδο και μπορούν να βελτιώσουν την λειτουργική ικανότητα για μια χρονική περίοδο αλλά η επίδραση δεν διαρκεί. Πρέπει κανείς να λαμβάνει υπόψη του τις ικανότητες του ατόμου και να ζητά από τον/την καθένα/καθεμία με άνοια αυτό που αντιστοιχεί στο επίπεδο του/της.

Κ.  Από την άλλη, μπορούμε να κάνουμε πολλά σε σχέση με την κοινωνική ψυχολογία. Πως σχετιζόμαστε με ένα άτομο και πως δημιουργούμε ένα περιβάλλον που μπορεί το άτομο να απολαύσει; Ο Kitwood υπογραμμίζει ότι ένα άτομο διατηρεί τις αξίες ως ανθρώπινο όν καθ’ όλη τη διάρκεια της εξέλιξης της ασθένειας. Αυτό συνεπάγεται έχει κανείς την ευκαιρία να δημιουργήσει σχέσεις με τις οποίες εκτιμά και εκτιμάται. Ως ανθρώπινο όν, έχει κανείς την ανάγκη να χαίρει εκτίμησης μέσα στην κοινότητα. Ως άνθρωποι, εξαρτόμαστε από την αναγνώριση, τον σεβασμό και την εμπιστοσύνη των άλλων. Οι ανάγκες αυτές δεν εξαφανίζονται όταν κάποιος αποκτά άνοια, αλλά γίνεται δυσκολότερο να εκφράσει και να ικανοποιήσει κανείς τις ανάγκες του. Εξαρτάται από τους άλλους, να γνωρίζουν ώστε να ικανοποιούν αυτές τις βασικές ανθρώπινες ανάγκες. Το άτομο με άνοια δεν μπορεί να το κάνει μόνος/-η του/της.

Στην εργασία του, ο Kitwood δίνει έμφαση σε έξι ψυχολογικές ανάγκες που είναι ουσιαστικές για όλους τους ανθρώπους:

• Αγάπη: αποδοχή άνευ όρων και ενσυναίσθηση.
• Ανακούφιση: το άτομο χρειάζεται ασφάλεια ζεστασιά και εγγύτητα.
• Ταυτότητα: συνδέεται με το ποιος είναι κανείς και να έχει σύνδεση με το παρελθόν.
• Σύνδεση: συνδετικοί κρίκοι, σχέσεις με τους άλλους. Το να βιώνει κανείς πεποίθηση και εμπιστοσύνη στη σχέση, ώστε να έχει κάποιον να απευθυνθεί σε δύσκολες στιγμές.
• Ουσιαστική απασχόληση: το να συμμετέχει κανείς στην ίδια του τη ζωή, με τέτοιο τρόπο ώστε να χρησιμοποιεί τις ικανότητές του, τις δυνατότητες του, και τις εμπειρίες του. Το γεγονός του να είναι κανείς απαραίτητος, και να έχει κάτι να κάνει.
• Συμπερίληψη: Να είναι κανείς μέρος ενός κοινωνικού συνόλου και να αισθάνεται αποδεκτός.

Τα άτομα με άνοια χρειάζονται υποστήριξη για να ικανοποιούν αυτές τις πανανθρώπινες ανάγκες.

Κακοήθης κοινωνική ψυχολογία

Ο Tom Kitwood πιστεύει ότι, αυτό που αποκαλεί κακοήθης κοινωνική ψυχολογία, μπορεί να επηρεάσει τα άτομα με άνοια, με τέτοιο τρόπο ώστε να χειροτερεύουν συνεχώς, και τελικά να μην αλληλοεπιδρούν με τον έξω κόσμο ή ότι μπορεί να προκαλέσει σοβαρά συμπεριφορικά προβλήματα.

 Ακολουθούν παραδείγματα του τι εννοεί όταν μιλάει για κακοήθη κοινωνική ψυχολογία:

1. Απειλές: ενστάλαξη φόβου με τη χρήση απειλών ή σωματικής βίας
2. Αμέλεια: Άρνηση της προσοχής ή της ικανοποίησης προφανών αναγκών
3. Υπερβολικά ταχύς ρυθμός: καταιγισμός πληροφοριών, παρουσίασης επιλογών ή έκθεσης του ατόμου σε πίεση για να εκτελέσει δράσεις γρηγορότερα από ότι αντέχει
4. Αντιμετώπιση μικρού παιδιού: Αντιμετώπιση ενός ατόμου σαν να είναι μικρό παιδί
5. Στοχοποίηση ατόμων: Διατύπωση κατηγοριών ή αναφορά σε άτομα με υβριστικό τρόπο
6. Αρνητική αξιολόγηση: αρνητική απεύθυνση σε ένα άτομο πως αυτός/αυτή είναι ανίκανος/-η, άχρηστος/-η και ανάξιος/-α
7. Παράπονα: Επίρριψη ευθυνών σε κάποιο άτομο για πράξεις ή έλλειψη δράσης, που προκύπτουν είτε από την ανικανότητα του ατόμου ή από την παρεξήγησή του για την εκάστοτε κατάσταση
8. Προδοσία: Χρήση τρόπων εξαπάτησης με σκοπό την απόσπαση προσοχής ή χειραγώγησης του ατόμου ή εξαναγκασμού του να συναινεί.
9. Υποτίμηση του ατόμου: Άρνηση αναγνώρισης της υποκειμενικής πραγματικότητας και των αισθημάτων του ατόμου
10. Αδυναμία: Ναμηνεπιτρέπεταισεκάποιοάτομοναχρησιμοποιείτιςικανότητεςπουέχει, ναμηνυπάρχειηικανότητανατουπαράσχεταιηβοήθειαναολοκληρώσει δράσεις
11. Παρέμβαση: Εξαναγκασμός ενός ατόμου να κάνει κάτι, να παρακάμπτεται η επιθυμία του ή να μην του επιτρέπονται οι κατάλληλες επιλογές
12. Διακοπή: Η έξαφνη διακοπή ή η παρέμβαση στις δράσεις ή την άποψη του ατόμου: η διάπραξη τεράστιου ρήγματος στο πλαίσιο αναφοράς τους.
13. Εξαντικειμενοποίηση: Η αντιμετώπιση των ατόμων σαν να είναι άψυχα αντικείμενα.
14. Στιγματισμός: Η αντιμετώπιση του ατόμου σαν αυτός/αυτή να έχει πεθάνει, να έρχεται από το διάστημα ή σαν να είναι απόβρασμα
15. Αδιαφορία: Η συνέχιση συνομιλίας ή δράσης με τρίτο άτομο, σαν το άτομο να μην είναι παρών/-ούσα.
16. Τιμωρία: Ο διωγμός ή ο αποκλεισμός του ατόμου – σωματικά ή πνευματικά.
17. Χλευασμός: Ο εμπαιγμός των «παράξενων» πράξεων ή σχολίων κάποιου, η κοροϊδία, ο εξευτελισμός ή οι αστεϊσμοί σε βάρος του ατόμου.

Ο σκοπός αυτής της «επαγγελματικής» συμπεριφοράς προς το άτομο, δεν έχει κακοήθη πρόθεση, αλλά το αποτέλεσμά της, είναι αυτό που ο Kitwood θεωρεί ως, συνειδητό ή ασυνείδητο μέρος της πολιτιστικής μας κληρονομιάς, το ότι πιστεύουμε ότι οι άνθρωποι με νοητικές ειδικές ανάγκες είναι κατώτεροι. Τους «σταθμεύουμε» και αντιμετωπίζονται ανάλογα.  Απαιτείται αέναη συνειδητή εργασία με το μοντέλο προσωποκεντρικής φροντίδας, για να αποφευχθεί οποιοδήποτε από τα παραπάνω παραδείγματα, να «τρυπώσει» στην άσκηση της φροντίδας. Απαιτείται δεκτικότητα από την ομάδα των απασχολούμενων και τη διοίκηση, έτσι ώστε να μην εδραιώνεται καμία μειωτική θεραπευτική αγωγή στην φροντίδα, αλλά αντίθετα να αποφεύγεται.

Το αντίθετο της κακοήθους κοινωνικής ψυχολογίας είναι η «Εργασία Θετικού Ατόμου». Αντιπροσωπεύει μια νέα νοοτροπία φροντίδας που εστιάζει στην καθημερινότητα και την κοινότητα. Η θετική προσωπική εργασία είναι αυτή που βοηθά να χτιστεί η αυτό-εκτίμηση και η αξιοπρέπεια ενός ατόμου με άνοια και συνεισφέρει στην ευημερία και την ποιότητα ζωής.

Καλή πρακτική εφαρμογής της προσωποκεντρικής φροντίδας ατόμων με άνοια σε μια μονάδα φροντίδας ηλικιωμένων.

Για να εφαρμοστεί η προσωποκεντρική φροντίδα σε έναν οργανισμό, είναι απαραίτητο να έχει κανείς ένα σαφές όραμα και καθοδήγηση στο πως να το υλοποιήσει. Το όραμα αυτό πρέπει να δημιουργεί μια κοινή κατεύθυνση για την εργασία και την συνεργασία μεταξύ της διοίκησης και των εργαζομένων. Στην καθημερινή εργασία, ο ηγέτης πρέπει να προχωρά και να επιδεικνύει ότι αυτός/αυτή σέβεται τους στόχους και το όραμα. Ο Tom Kitwood πιστεύει, το να συμπεριφέρεται κανείς στο προσωπικό του «προσωποκεντρικά», είναι προαπαιτούμενο για να αναπτυχθεί η επιθυμητή νοοτροπία φροντίδας. Υπάρχει η ανάγκη, το προσωπικό ενός οργανισμού να αισθάνεται αναγνώριση από τον ηγέτη, να νοιώθει μέρος, και να απολαμβάνει το σεβασμό της κοινότητας. Η διοίκηση πρέπει να αποδίδει στο προσωπικό ατομική ελευθερία και ευθύνη, πάντα να ενεργεί προς τα συμφέροντα του ατόμου με άνοια, εντός του τρέχοντος πλαισίου της φροντίδας. Μια προσωποκεντρική νοοτροπία φροντίδας, συνεπάγεται ότι ο οργανισμός είναι ανοιχτός προς, και δίνει χώρο για μάθηση και εξέλιξη.

Η  προσωποκεντρική προσέγγιση συνεπάγεται ότι, το προσωπικό εργάζεται με το πλάνο φροντίδας του προσωποποιημένου στόχου του φιλοξενούμενου, βασισμένο στις προτιμήσεις και τους στόχους του ατόμου. Οι στόχοι επαναπροσδιορίζονται συνεχώς. Ο φιλοξενούμενος πρέπει πάντα να θεωρείται μέλος της ομάδας, και το άτομο πρέπει πάντα να έχει ένα πρόσωπο επικοινωνίας.  Ο ανεξάρτητος απασχολούμενος, θα χρειαστεί να διαθέτει κάποιες δεξιότητες, για να εργαστεί με άτομο που έχει άνοια, σε μια προσωποκεντρική προσέγγιση.

Ο απασχολούμενος πρέπει να

• εκτιμά το άτομο με άνοια ως ένα μοναδικό και ισότιμο άτομο, παρά την διανοητική ανεπάρκεια.
• οργανώσει μια εξατομικευμένη φροντίδα και θεραπευτική αγωγή βασιζόμενη στην ιδιαιτερότητα του κάθε ατόμου.
• προσπαθεί να κατανοεί ποιο είναι το καλύτερο για το άτομο με άνοια από την οπτική γωνία του ίδιου.
• προστατεύει την αυτοδιάθεση του ατόμου, τα δικαιώματά του και την ευκαιρία για συν-διάθεση.
• αντιμετωπίζει το άτομο με άνοια ως ένα ενεργό συνεργάτη.
• αναζητά τον τρόπο να εμπλέξει το κοινωνικό δίκτυο του ατόμου στη φροντίδα
• προσπαθεί να εδραιώσει μια προσωπική σχέση με το άτομο με άνοια δημιουργήσει ένα υποστηρικτικό περιβάλλον γύρω από το άτομο αυτό

Επιπρόσθετα στις βασικές σωματικές ανάγκες, είναι κατά  συνέπεια, εξίσου σημαντικό, να εστιάσετε γενικά στο γεγονός ότι, κάθε άτομο με άνοια χρειάζεται:
• s υποστήριξη για να διατηρήσει την ταυτότητά του/της.
• βοήθεια για να αξιοποιήσει στο έπακρο τους πόρους του/της.
• βοήθεια για να παραμείνει ένα ανεξάρτητο κοινωνικό άτομο.
• βοήθεια για να διατηρήσει την ταυτότητά του/της όσο το δυνατόν περισσότερο.

Αυτή η προσέγγιση δεν έχει μια τρέχουσα αντίστοιχη προσέγγιση. Αποτελεί τη βάση για τις πλέον πρόσφατες πρωτοβουλίες, για παράδειγμα, του Bill Thomas, της «Εναλλακτικής της Εδέμ» (Thomas, 1996) και την εργασία της Jane Verity για να επαναφέρει την «Σπίθα Ζωής» σε άτομα με άνοια. Το έργο της προσωποκεντρικής προσέγγισης, είναι ακόμα σε εξέλιξη και οι συνεχιστές του Tom Kitwood, στην Ομάδα Άνοιας Bradford, όπως η Dawn Brooker, συστήνουν το μοντέλο VIPS ως πλαίσιο αναφοράς για μια προσωποκεντρική φροντίδα.
• Το V αντιστοιχεί στην προσωποκεντρική προσέγγιση ως συνολική αξία[value]
• Το I αντιστοιχεί στην εξατομικευμένη προσέγγιση, κανείς δεν είναι ίδιος με τον άλλο[individual]
• Το P αναπαριστά την ανάγκη της πρόσληψης της οπτικής του ατόμου με άνοια, σε κάθε περίπτωση, εφαρμόζεται και για άτομα που δεν πάσχουν από άνοια [perspective]
• Το S υπογραμμίζει την ανάγκη για ένα κοινωνικά υποστηρικτικό περιβάλλον [socially]

Τα τέσσερα στοιχεία είναι εξίσου σημαντικά. Το μοντέλο VIPS αντιμετωπίζει απευθείας το άτομο, το οποίο είναι εξαρτημένο από την φροντίδα, και όχι τον οργανισμό, αλλά ο οργανισμός πρέπει να έχει την προσέγγιση ως αξιακή βάση και να διαθέτει και ένα ισχυρό όραμα, το οποίο να μπορεί να δημιουργήσει μια κοινή κατεύθυνση για το έργο, και συνεπώς θα πρέπει να είναι απλό, ξεκάθαρο και να χρησιμοποιείται στην καθημερινότητα. Άρα, είναι σημαντικό, το προσωπικό να έχει βοηθήσει στην δημιουργία των αξιών, και να  έχει συζητήσει την σημασία των αξιών αυτών, στα καθημερινά καθήκοντά του στο πλαίσιο της ομάδας.

Υπάρχουν ισχυρά υποστηρικτικά στοιχεία που συνηγορούν στο ότι, δουλεύοντας συστηματικά με την προσωποκεντρική προσέγγιση, προκαλεί λιγότερες αντιπαραθέσεις που αφορούν στην φροντίδα του ατόμου, και το άτομο ταράζεται λιγότερο. Σε σχέση με τα άτομα που πάσχουν από άνοια, η προσωποκεντρική προσέγγιση συνέβαλε, επίσης, στο γεγονός ότι χρειάζεται λιγότερη φαρμακολογία, για να μπορέσει κανείς να χειριστεί ανήσυχη και ασυγκράτητη συμπεριφορά. Στην Νορβηγία, το μοντέλο VIPS εφαρμόζεται σε μονάδες φροντίδας ηλικιωμένων ως μοντέλο κατανόησης. Το προσωπικό διδάσκεται πως να χρησιμοποιεί το μοντέλο, και διεξάγει δομημένες και τακτικές συναντήσεις θεραπευτικής αγωγής. Τα αποτελέσματα δείχνουν μείωση στα επίπεδα ανησυχίας, στα ψυχωτικά συμπτώματα, καθώς και μείωση σε άλλα συμπτώματα.

Συνοπτικά:

• Τα άτομα πρέπει να λαμβάνουν εξατομικευμένη θεραπευτική αγωγή έτσι ώστε να αντικατοπτρίζει τις προσωπικές τους αξίες. Θα πρέπει να είμαστε ικανοί να βλέπουμε τη ζωή από την προοπτική του ατόμου και να υποστηρίζουμε τη κοινωνική του/της ζωή. Η καθημερινότητα θα πρέπει, όσο γίνεται, να είναι το αποτέλεσμα των επιθυμιών και των αναγκών των φιλοξενούμενων και όχι να αποτελείται από προγράμματα φαρμακολογίας, πλάνα έκτακτης ανάγκης και άλλα τέτοια.
•  Το προσωπικό πρέπει να εργάζεται διεπιστημονικά σε ομάδες, και ο φιλοξενούμενος πρέπει να έχει ένα μοναδικό πρόσωπο επικοινωνίας. Η ομάδα πρέπει να είναι ευέλικτη, να συντονίζει τις υπηρεσίες, να ενημερώνεται και να επικοινωνεί μεταξύ της, καθώς και με άλλους φροντιστές εκτός του οργανισμού. Επιπλέον, πρέπει να συνεργάζεται με τους συγγενείς.
• Πρέπει να καταβάλλεται κάθε προσπάθεια, για την παροχή βελτίωσης στην ποιότητα ζωής για το άτομο που χρειάζεται την φροντίδα. Επίκεντρο να γίνει η βέλτιστη χρήση των κοινωνικών πόρων.
  Υπάρχει περαιτέρω έρευνα που επιδεικνύει ότι η προσωποκεντρική προσέγγιση έχει αντίκτυπο στη ποιότητα ζωής των ατόμων που χρειάζονται φροντίδα, συμπεριλαμβανομένης της «Ευημερία και Υγεία για τα Άτομα με Άνοια» (WHELD)

Πως να δημιουργήσεις τις προϋποθέσεις για ποιοτική ζωή.

Πως δημιουργείς μια ποιοτική ζωή σε ένα σπίτι παρά την ειδική ανάγκη του ατόμου; Εδώ, η προσωποκεντρική προσέγγιση αποτελεί επίσης το κλειδί. Χρειάζεται να ανακαλύψουμε τι είναι αυτό που εκτιμά το άτομο και να το χρησιμοποιήσουμε ως σημείο εκκίνησης.
Γενικότερα, θα μπορούσε κανείς να πει, ότι πρόκειται για το πως αποφεύγει κανείς, αυτό που ο ιδρυτής της «Εδέμ», Bill Thomas, αποκαλεί «διαταραχές φροντίδας»: Μοναξιά, ανημποριά και ανία.

Μοναξιά: Είναι ο πόνος που αισθανόμαστε όταν θέλουμε, αλλά δεν μπορούμε να μοιραστούμε την παρουσία κανενός.

Ανία: Είναι ο πόνος που νοιώθουμε όταν έχουμε έλλειψη ποικιλίας και αυθορμητισμού στην καθημερινότητα

Ανημποριά: Είναι ο πόνος που αισθανόμαστε όταν πάντα λαμβάνουμε φροντίδα και δεν έχουμε την ευκαιρία προσφέρουμε σε κάποιον την φροντίδα μας.

(«Όπως ήταν και στο σπίτι» από την Ulla Skovsbøl σε συνεργασία με την Εδέμ Δανίας από τους Åse Porsmose και Karin Dahl)

Το επίκεντρο στη μονάδα φροντίδας ηλικιωμένων θα πρέπει πρώτα να είναι: το σπίτι του φιλοξενούμενου και μετά ένας χώρος εργασίας. Η καθημερινότητα θα πρέπει να διέπεται από τις επιθυμίες και τις ανάγκες του φιλοξενούμενου, παρά από τα προγράμματα φαρμακολογίας, τα σχέδια φροντίδας και άλλα τέτοια. Ένα πραγματικό σπίτι, όπου αυτοί που μένουν σε αυτό, τουλάχιστον να ορίζουν περισσότερα, και η ισότητα στις ανθρώπινες σχέσεις να επιδρά στην καθημερινότητα. Πρέπει το επίκεντρο να είναι η άνεση, η οικειότητα, η καθημερινότητα και το ίδιο το άτομο.

Η καθημερινότητα στο επίκεντρο.

Η αντίληψη είναι οι φιλοξενούμενοι μιας μονάδας να έχουν ουσιαστική επιρροή στις ζωές τους, και να είναι οι δικές τους συνήθειες και ανάγκες που, κατά κύριο λόγο, διέπουν την καθημερινότητα. Οι καθημερινές ρουτίνες όπως τα γεύματα, η χρήση του πλυντηρίου και οι καθαριότητες δεν θα πρέπει πλέον να συμβαίνουν μακριά από τους φιλοξενούμενους, αλλά κοντά σε αυτούς/-ές και σε συνεργασία με αυτούς/-ές. Μια μονάδα φροντίδας ηλικιωμένων είναι ένα μέρος, όπου τα άτομα που χρειάζονται φροντίδα, να μπορούν να ζουν με τρόπο που να έχει νόημα για αυτούς/-ές. Μια ζωή όπου να μην έχει μόνο σημασία η φροντίδα του σώματος αλλά και η κοινωνική δραστηριότητα. Κατά τη διάρκεια μιας μακράς ζωής, καθημερινά εκτελούμε ένα αριθμό μεγάλων και μικρών εργασιών. Οι πολλές εργασίες μέσα στη κάθε μέρα, έχουν σημασία για το βίωμα της ταυτότητας.

Οι καθημερινές δραστηριότητες μπορούν επίσης να βοηθήσουν στην αποφυγή περαιτέρω απώλειας λειτουργικότητας, και με τη γήρανση, απαιτείται περισσότερη προσπάθεια για να αποφευχθεί η απώλεια της λειτουργικότητας και των δεξιοτήτων. Καθώς η σωματική δύναμη, που σχετίζεται με την ηλικία, ελαττώνεται (π.χ., δύναμη στους μύες) φέρνει τους ηλικιωμένους πιο κοντά σε ένα κατώφλι κρίσιμης σωματικής δύναμης, και είναι απαραίτητο να εκτελούν καθημερινές εργασίες. Για να το πούμε και αλλιώς, οι ηλικιωμένοι γίνονται περισσότερο ευάλωτοι καθώς μειώνεται το απόθεμα της σωματικής τους δύναμης.
Η καθημερινή ζωή αποτελείται από δραστηριότητες και συμμετοχή, και την σημασία που προσδίδουμε σε αυτά. Για ένα άτομο έχει σημασία να έχει ένα συγκεκριμένο φλυτζάνι το πρωί για το καφέ, για κάποιο άλλο μπορεί να είναι άσχετο. Είναι απαραίτητο να κατανοεί κανείς τις διαφορές μεταξύ των καθημερινοτήτων των ανθρώπων.

Κάθε μέρα, υπάρχουν συνήθειες και παίζουμε κάποιους ρόλους βάσει των αξιών που διαθέτουμε. Οι συνήθειες σας δίνουν τη δυνατότητα να αναγνωρίζετε μια κατάσταση και να αντιδράτε χωρίς σκέψη, προσοχή ή στοχασμό. Δηλαδή, οι μόνιμες συνήθειες ενεργοποιούν την αυτόματη συμπεριφορά. Συνεπώς, οι συνήθειες είναι καλές εφόσον δημιουργούν γαλήνη. Οι ρόλοι ρυθμίζουν ποιες συμπεριφορές είναι σωστές και οργανώνουν τις καθημερινές δραστηριότητας. Εάν είμαι νοικοκυρά, απαιτείται να ενεργώ με ένα συγκεκριμένο τρόπο, άρα οι ρόλοι επηρεάζουν τον τρόπο και το περιεχόμενο της αλληλεπίδρασης. Οι ρόλοι απαιτούν  την επίλυση των καθημερινών εργασιών. Εάν κάποιος διοργανώνει ένα πάρτι, δεν μπορεί να συζητηθεί ποιος λέει, «Είστε ευπρόσδεκτοι». Επιπλέον, οι ρόλοι διαιρούν τις ημερήσιες και εβδομαδιαίες ροές σε χρονικά κομμάτια όταν εκτελούμε διαφορετικούς ρόλους εντός μιας εβδομάδας. Ίσως τις Κυριακές πηγαίνουμε στην Εκκλησία ή συναντούμε παλιούς συναδέλφους τις Τρίτες.

Πολλά ηλικιωμένα άτομα σε μονάδες φροντίδας ηλικιωμένων υπόκεινται σε μαζική απώλεια ρόλων. Οι οικογενειακοί ρόλοι, μερικές φορές, είναι οι μόνοι που τους απομένουν και πιθανόν να δυσκολεύονται να τους εκπληρώσουν, με τον τρόπο που επιθυμούν. Η έλλειψη ικανότητας να διατηρήσουν ρόλους, αξίες, και ενδιαφέροντα, επηρεάζει τις πεποιθήσεις των ηλικιωμένων στις ικανότητες τους να δρουν. Για τους πιο ευάλωτους ηλικιωμένους, η κατασκευή μιας κερματισμένης αυτό-εικόνας, μπορεί να υποστηριχθεί όταν βρίσκονται με άτομα, τα οποία τους γνώριζαν όπως ήταν πριν αποκτήσουν άνοια.

Η δυνατότητα της εμπλοκής σε σημαντικές δραστηριότητες που αναγνωρίζονται από την κουλτούρα κάποιου, επιδρά στην υγεία, στην ευημερία, και βοηθά στο να αποκτά νόημα η ζωή. Το να αισθάνεται κανείς χρήσιμος, να έχει τον έλεγχο, να δημιουργεί και να διατηρεί επαφή με άλλα άτομα, επιτρέπει την προσωπική εξέλιξη και, ειδικότερα, την αυτοπεποίθηση.

Μπορεί να είναι δύσκολο να ανακαλυφθεί ποιες δραστηριότητες κάνουν το κάθε άτομο ευτυχισμένο. Εδώ, η ιστορία της ζωής κάποιου είναι σημαντική, αλλιώς, κανείς θα πρέπει να είναι παρατηρητικός κατά την προσέγγιση αυτού του ατόμου. Σε γενικές γραμμές, πολλές διαφορετικές δραστηριότητες, ικανοποιούν τις ανθρώπινες ανάγκες.

Για παράδειγμα, πιθανόν να είναι δύσκολο να ικανοποιηθεί η ανάγκη για θαλπωρή και επαφή όταν κάποιος ζει σε μια μονάδα φροντίδας ηλικιωμένων – πολλοί ακουμπούν ή επιτρέπουν να τους ακουμπούν σε περιστάσεις ιδιωτικής φροντίδας. Οι περισσότεροι άνθρωποι θεωρούν ότι η διέγερση της αφής είναι απολαυστική – μπορεί να είναι το τριχωτό της κεφαλής, μασάζ στο πρόσωπο ή τα πόδια, ή ένα λουτρό με ζεστό νερό.  Οι άλλες αισθήσεις, μπορούν επίσης να διεγερθούν μέσω της μουσικής, του χορού ή του τραγουδιού. Η γεύση και η όσφρηση διεγείρονται όταν το προσωπικό μαγειρεύει ή ψήνει μαζί με τους φιλοξενούμενους.  Το να παρακολουθούμε το φαγητό να ετοιμάζεται, ίσως να δώσουμε συμβουλές είναι επίσης κάτι που αποδεικνύει την δράση. Η μυρωδιά και η γεύση του καλού φαγητού, ξυπνά την όρεξη, εντείνει την ευημερία, δελεάζει τους λιγόφαγους να δοκιμάζουν, ξυπνά αναμνήσεις, και παρέχει ωραία θέματα για συζήτηση. Η κίνηση και η στάση μπορούν να διεγερθούν μέσα από το παιχνίδι και την κίνηση.

Σύμφωνα με το μοντέλο της «Εδέμ», η καθημερινότητα πρέπει να διασφαλίζεται, η ευκαιρία να έχει κανείς καθήκοντα και απόλαυση, ιδιωτικότητα και κοινότητες, να είναι στην ύπαιθρο και σε εσωτερικούς χώρους, καθώς και το να έχει την δυνατότητα της συντροφιάς ζώων και παιδιών ενώ του παρέχεται η απαραίτητη και πιστοποιημένη φροντίδα. Ένα φυσικό, καθημερινό αποτέλεσμα αποκατάστασης επιτυγχάνεται, λόγω των προσπαθειών ενός ικανού και αποδοτικού προσωπικού στα πλαίσια μιας σεβαστής, ισότιμης συνεργασίας με τους φιλοξενούμενους και τις οικογένειές τους. Η ελπίδα, η αξιοπρέπεια, και η ευημερία προστατεύονται.