Όπως έχουμε ήδη αναφέρει, το περιβάλλον στο οποίο ένα ηλικιωμένο άτομο, ή ένα άτομο με άνοια ζει, είναι ένας βασικός καθοριστικός παράγοντας της ποιότητας ζωής του, αλλά όχι μόνο από φυσικής άποψης, αλλά και από την άποψη του συναισθηματικού δεσμού που αναπτύσσει με το χώρο που διαβιώνει, όπως επίσης και με τη γειτονιά, και την σύνδεσή του με το κόσμο γενικά (Yanguas, Sancho, Del Barrio, 2012).
Σύμφωνα με τη νέα μελέτη από το Sanitas Mayores επί των φυσικών περιορισμών και τη νόσο Αλτσχάιμερ (2018), στην Ισπανία οκτώ στα δέκα άτομα με Αλτσχάιμερ δέχονται φροντίδα σε ιδιωτικές μονάδες αλλά μόνο 2 στις δέκα κατοικίες, στις οποίες υπάρχουν άτομα με αυτή τη νόσο, προσαρμόζονται.
Αυτό σημαίνει ότι, εξίσου φροντιστές και άτομα που πάσχουν από Αλτσχάιμερ, αντιμετωπίζουν εμπόδια μέσα στα σπίτια τους, σε καθημερινή βάση.
Το να μετατρέπεται ένα σπίτι σε φιλικό προς τα άτομα με άνοια, είναι άκρως σημαντικό για το άτομα με άνοια, και δημιουργεί τεράστια διαφορά στην καθημερινότητά τους.
Ένα άτομο με άνοια θα εκτιμήσει το γεγονός ότι το σπίτι του θα του/της δημιουργεί λιγότερη σύγχυση και δεν θα είναι περιοριστικό.
Κάποιες ιδέες θα χρειαστεί να δοκιμαστούν και να ελεγχθούν, καθώς ο/η καθένας/-μία βιώνει την άνοια με το δικό του/της τρόπο. Μερικά πράγματα είναι γρήγορα και εύκολα – άλλα, θα πάρουν περισσότερο χρόνο και χρήματα, και μπορεί να απαιτήσουν εξωτερική βοήθεια.
- Φωτισμός
- Επίστρωση δαπέδου
- Επίπλωση και αξεσουάρ
- Που είναι, τι
- Φαγητό και ποτό
- Χρήση του μπάνιου
- Όλα σε τάξη
- Διατήρηση ασφάλειας
- Δραστηριότητα και ενασχόληση
- Επαφή με τον εξωτερικό κόσμο
Φωτισμός
Ο καλός φωτισμός βοηθάει ένα άτομο να βλέπει καθαρά και να βγάζει νόημα του που βρίσκεται. Καθώς κανείς μεγαλώνει, ανακαλύπτει ότι χρειάζεται πολύ περισσότερο φως από ότι παλιότερα για να είναι σε θέση να βλέπει σωστά. Θα πρέπει να εξετάζει τα μάτια του/της τακτικά.
Καθώς το φως διαπερνά τα παράθυρα βοηθάει κάποιον/-α να είναι σε θέση να αντιλαμβάνεται την ώρα της ημέρας και το καιρό. Ο βελτιωμένος φωτισμός μπορεί να εξαλείψει τις σκοτεινές περιοχές και τις σκιές στο πάτωμα, το οποίο μπορεί να προκαλέσει σύγχυση. Η ανακλαστική λάμψη από τα παράθυρα, οι οθόνες των υπολογιστών και των τηλεοράσεων, μπορούν να προκαλέσουν σύγχυση. Οι ροοστάτες θα δώσουν μεγαλύτερο έλεγχο στη διαχείριση του φωτισμού. Τα σκοτεινά υπνοδωμάτια βοηθούν σε καλύτερη πρακτική ύπνου.
Πρακτικές συμβουλές
- Να ελέγχετε τις κουρτίνες ή τα στόρια, τα έπιπλα, τις τηλεοράσεις ή τα φυτά ώστε να μην εμποδίζουν την ελεύθερη διάχυση του φυσικού φωτός από τα παράθυρα.
- Να καθαρίζετε τα παράθυρα τακτικά.
- Να χρησιμοποιείτε φωτεινότερους λαμπτήρες στον εξοπλισμό φωτισμού, εάν αυτό είναι ασφαλές, ή χρησιμοποιείστε επιπλέον φώτα.
- Να διασφαλίζετε ότι το υπνοδωμάτιο μπορεί να συσκοτιστεί κατά τη διάρκεια της νύχτας.
- Για να εξασφαλίσετε ότι βλέπετε την τηλεόραση, προσαρμόστε τις ρυθμίσεις, μετακινήστε και άλλες πηγές φωτισμού, όπως φωτιστικά, ή αλλάξτε τη θέση της συσκευής, για να μειώσετε τη λάμψη.
Επίστρωση δαπέδου
Είναι πολύ εύκολο να σκοντάψει κανείς σε ανισοεπίπεδα δάπεδα ή χαλάκια. Οι χρωματικές εναλλαγές δαπέδων από δωμάτιο σε δωμάτιο, τα χαλιά ή σκουρόχρωμα χαλάκια δαπέδου, πολλές φορές φαίνονται σαν κάτι που πρέπει να διασκελίσει κανείς. Τα γυαλιστερά δάπεδα μπορεί να μοιάζουν βρεγμένα ή ότι γλιστρούν, και τα πιτσιλωτά μοτίβα πιθανόν να μοιάζουν με σκουπίδια.
Τα άτομα θα είναι σε θέση να περπατούν με μεγαλύτερη σιγουριά και ασφάλεια, πάνω σε απλή ματ επίστρωση δαπέδου. Το χρώμα του δαπέδου, ειδικότερα στις σκάλες, θα πρέπει να κάνει αντίθεση με τους τοίχους. Πιθανόν να είναι καλύτερα να αποφεύγονται χρώματα στα δάπεδα που μπορεί κανείς να τα μπερδέψει με αληθινά αντικείμενα , όπως για παράδειγμα το μπλε που μοιάζει με νερό, ή το πράσινο που θυμίζει γρασίδι.
Πρακτικές συμβουλές
- Να καταργείτε πατάκια και χαλιά καθώς μπορεί να προκαλέσουν πτώσεις.
- Να ελέγχετε ότι τα καλώδια των φωτιστικών και άλλων συσκευών δεν αποτελούν κίνδυνο για πτώσεις.
- Να σιγουρεύεστε ότι τα πατάκια δαπέδου μεταξύ των δωματίων είναι σε παρόμοιο χρώμα με το δάπεδο, καθώς και ότι οποιαδήποτε μπορντούρα χαλιού το συγκρατεί προς το δάπεδο.
- Όπου αυτό είναι δυνατό, να στρώνετε δάπεδα σε απλούς ματ χρωματισμούς, σε όλο το σπίτι.
- Να επισημαίνετε τις άκρες από τις σκάλες με ταινία ή βαφή σε φωτεινό χρώμα.
Επίπλωση και αξεσουάρ
Η άνοια μπορεί να επηρεάσει πόσο καλά ένα άτομο μπορεί να διακρίνει τα χρώματα μεταξύ τους. Επίσης πιθανόν να επηρεάσει πως τα αντικείμενα γίνονται αντιληπτά στις τρεις διαστάσεις. Η χρήση φωτεινών αντίθετων χρωμάτων για τα έπιπλα και τα αξεσουάρ βοηθάει όλους/-ες να βλέπουν ότι τους/τις περιβάλλει ευκολότερα. Να χρησιμοποιείτε χρωματισμούς σε αντίθεση των επίπλων, συμπεριλαμβανομένων των κρεβατιών, τραπεζιών, καρεκλών και φωτιστικών, με τους τοίχους και τα δάπεδα.
Οι ρίγες και τα έντονα μοτίβα μπορεί να προκαλούν σύγχυση και αποπροσανατολισμό. Οι πίνακες ζωγραφικής και άλλα αντικείμενα τέχνης θα μπορούσαν να δυσερμηνευτούν, καθώς η άνοια εξελίσσεται και το άτομο που πάσχει να μην μπορεί να αναγνωρίσει την εικόνα του στο καθρέπτη.
Πρακτικές συμβουλές
- Να ελέγχετε τις εικόνες και τους καθρέπτες και να τα καλύπτετε ή να τα απομακρύνετε εάν θεωρείτε ότι θα προκαλέσουν σύγχυση.
- Να χρησιμοποιείτε απλά, λευκά είδη με φωτεινά χρώματα που δημιουργούν αντίθεση με τους τοίχους και τα δάπεδα.
- Να σιγουρεύσετε ότι το χρώμα στους διακόπτες για τα φωτιστικά και τις άλλες συσκευές, κάνει αντίθεση με το χρώμα στους τοίχους.
- Να αντικαθιστάτε αξεσουάρ που έχουν ρίγες ή έντονα μοτίβα.
- Να χρησιμοποιείτε έπιπλα και αξεσουάρ σε απλούς χρωματισμούς που δημιουργούν αντίθεση με τους τοίχους και τα δάπεδα έτσι ώστε να διακρίνονται ευκολότερα.
- Να επιλέγετε αντικείμενα που βοηθούν το προσανατολισμό, όπως ένα φυτό εσωτερικού χώρου, για να υποδεικνύει τη κατεύθυνση προς το κήπο.
Που είναι, τι
Εάν υπάρχουν προβλήματα μνήμης, το άτομο μάλλον θα ξεχνά που βρίσκονται τα πράγματά του. Οπτικές ενδείξεις, όπως η τοποθέτηση εικόνων ή ετικετών έξω από τα ντουλάπια, τις ντουλάπες και τα συρτάρια, μπορεί να βοηθήσει. Η πρακτική αυτή μπορεί να βοηθήσει με το γενικό προσανατολισμό μέσα στο σπίτι.
Τα ανοιχτά ράφια ή οι διάφανες πόρτες θα διευκολύνουν τα άτομα να βρίσκουν τα πράγματά τους. Οι συσκευές θα πρέπει να είναι εύκολο να εντοπιστούν, και όχι να είναι κρυμμένες μέσα σε ντουλάπια. Είναι εξίσου σημαντικό, τα αντικείμενα καθημερινής χρήσης να είναι εύκολο να βρεθούν.
Πρακτικές συμβουλές
- Πάντα να φυλάτε κλειδιά, γυαλιά και κινητό τηλέφωνο στην ίδια θέση.
- Να βάζετε ετικέτες στα ντουλάπια και τα συρτάρια με εικόνες ή κείμενα που εξηγούν το περιεχόμενο.
- Να εξασφαλίζετε ότι οι συσκευές είναι εύκολο να εντοπιστούν.
- Να απομακρύνετε τις πόρτες από τα ντουλάπια και τις ντουλάπες όταν αυτό είναι ασφαλές.
- Να προσαρμόζετε στα ντουλάπια καλύμματα από διάφανο, άθραυστο μη-ανακλαστικό υλικό, ώστε να φαίνεται το περιεχόμενό τους.
- Να αφήνετε ανοιχτή τη πόρτα του μπάνιου όταν δεν χρησιμοποιείται, ώστε να φαίνεται εύκολα.
Φαγητό και ποτό
Το καλό φαγητό και ποτό είναι σημαντικό για την υγεία. Εντούτοις, το άτομο που πάσχει, μπορεί να νοιώθει ότι δεν έχει όρεξη, να χάνει το ενδιαφέρον του/της στη παρασκευή των γευμάτων ή να μη τρώει στις συνήθεις ώρες των γευμάτων.
Επίσης, ένα άτομο που πάσχει από άνοια, πιθανόν να μη μπορεί να ξεχωρίσει τροφή λευκού χρώματος σερβιρισμένη σε λευκό πιάτο ή σε λευκό τραπέζι.
Πρακτικές συμβουλές
- Να σιγουρεύεστε ότι τα αντικείμενα καθημερινής χρήσης είναι εύκολο να εντοπιστούν.
- Να χρησιμοποιείτε πανιά, πετσέτες και ρολά κουζίνας σε φωτεινά χρώματα τα οποία δημιουργούν αντίθεση με τις επιφάνειες και τις συσκευές.
- Να διασφαλίζετε ότι οι συσκευές όπως το η τσαγιέρα διακρίνονται εύκολα και είναι εύχρηστες.
- Να χρησιμοποιείτε χρωματιστά σερβίτσια φαγητού που δημιουργούν αντίθεση με το φαγητό που τρώει το άτομο, καθώς το ίδιο ισχύει για το τραπέζι ή το τραπεζομάντηλο.
- Να χρησιμοποιείτε διάφανα πλαστικά δοχεία για την αποθήκευση του φαγητού, ώστε να διακρίνεται το περιεχόμενο.
- Εάν παραστεί ανάγκη να αντικαταστήστε εξοπλισμό ή συσκευές, όπως μια τσαγιέρα, προσπαθήστε να είναι το ίδιο σχέδιο ή μοντέλο με το προηγούμενο, έτσι ώστε το άτομο να θυμάται πως να τη χρησιμοποιεί.
Χρήση του μπάνιου
Το να μην είναι σε θέση κάποιος/-α να βρει την τουαλέτα όταν τη χρειάζεται, μπορεί να προκαλέσει άγχος. Το κάθισμα και το καπάκι της τουαλέτας θα πρέπει να είναι σε χρώμα αντίθεσης με το υπόλοιπο μπάνιο, για να είναι εύκολο να εντοπιστεί. Ράγες σε διαφορετικά χρώματα από αυτά των τοίχων, παραδοσιακού τύπου βρύσες ή αυτές που έχουν σήμανση ζεστό-κρύο, εύχρηστος νιπτήρας, έλεγχος αλλαγής ντους-μπανιέρας και ένα παραδοσιακό καζανάκι τουαλέτας, θα είναι επίσης περισσότερο προφανή στη χρήση.
Τα μπάνια είναι εύκολο να γεμίσουν ασφυκτικά με αντικείμενα που δεν χρησιμοποιούνται καθημερινά, και αυτό μπορεί να αποτελέσει μέσο απόσπασης της προσοχής.
Πρακτικές συμβουλές
- Να απομακρύνετε όποια αντικείμενα προκαλούν ακαταστασία πάνω σε επιφάνειες.
- Να χρησιμοποιείτε πετσέτες και ρολά τουαλέτας σε χρώματα, που κάνουν αντίθεση με τους τοίχους, για να διακρίνονται ευκολότερα.
- Τοποθετήστε σήμανση με την εικόνα μιας τουαλέτας και την ίδια τη λέξη πάνω στη πόρτα, σε ύψος ευδιάκριτο.
- Να προσπαθείτε να αφήνετε το φως στη τουαλέτα ανοιχτό κατά τη διάρκεια της νύχτας.
- Να σκεφτείτε την περίπτωση του να αφαιρέσετε το καπάκι της τουαλέτας.
- Να σιγουρεύεστε ότι η τουαλέτα, και οι διακόπτες και ελεγκτικοί μηχανισμοί της μπανιέρας και του ντους, είναι οικείου σχεδιασμού και εύχρηστοι.
- Να χρησιμοποιείτε μια αντιπλημμυρική τάπα στο νιπτήρα και τη μπανιέρα.
- Να αλλάζετε τις κλειδαριές στις πόρτες έτσι ώστε να ανοίγουν εύκολα σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης.
- Να απομακρύνετε το καλάθι των άχρηστων, εάν θεωρείτε ότι μπορεί να παρερμηνευθεί ως η τουαλέτα.
Όλα σε τάξη
Η ακαταστασία στο σπίτι μπορεί να προκαλέσει σε κάποιον/-α σύγχυση και απόσπαση προσοχής. Μπορεί επίσης να τον/την δυσκολεύει να βρίσκει πράγματα.
Αντικείμενα παρατημένα στο δάπεδο πιθανόν να προκαλέσουν πτώσεις. Ο θόρυβος και άλλοι περισπασμοί δυσκολεύουν τη συγκέντρωση, άρα να προσπαθείτε να τις ελαχιστοποιείτε. Να απενεργοποιείτε τη τηλεόραση ή το ραδιόφωνο όταν δεν παρακολουθούν ή ακούνε.
Πρακτικές συμβουλές
- Να τακτοποιείτε την ακαταστασία και να απομακρύνετε τα αντικείμενα που δεν χρησιμοποιούνται (όπως παλαιές εφημερίδες) αλλά να κρατάτε τόσα ώστε να διατηρείται την αίσθηση του προσωπικού χώρου.
- Σκεφτείτε το ενδεχόμενο να υπάρχει ένας δίσκος ή ένα καλάθι για τα σημαντικά έγγραφα.
- Να σιγουρεύεστε ότι τα ντουλάπια και τα συρτάρια είναι τακτοποιημένα και διευκολύνουν την εύρεση αντικειμένων.
- Να απομακρύνετε οποιαδήποτε αχρείαστα μαξιλάρια και ριχτάρια.
- Να προσπαθείτε να μειώνετε τον εξωτερικό θόρυβο.
- Να επανατοποθετείτε τα πράγματα στη θέση τους, μετά τη χρήση τους από το άτομο.
- Να αγοράζετε επιπλέον ντουλάπια εάν χρειάζεστε περισσότερο αποθηκευτικό χώρο.
- Να τοποθετείτε επιπλέον ανοιχτά ράφια εάν είναι απαραίτητο.
Διατήρηση της ασφάλειας
Το να αισθάνεται κάποιος/-α ασφαλής και σίγουρος στο σπίτι του είναι πολύ σημαντικό εάν μένουν μόνοι/-ες τους. Υπάρχουν διαφορετικοί τύποι κουπαστών, συναγερμών και αισθητήρων, συμπεριλαμβανομένων των ανιχνευτών καπνού, που μπορούν να εγκατασταθούν και να τους/τις βοηθήσουν να παραμείνουν σπίτια τους ασφαλείς.
Επαγγελματίες, για παράδειγμα, εργοθεραπευτές, η πυροσβεστική και η υπηρεσία άμεσης δράσης, ή γραφεία βελτίωσης και ανακαίνισης κατοικιών μπορούν να βοηθήσουν στην ασφάλεια ενός σπιτιού. Είναι εξίσου σημαντικό να διατηρείται μια κατοικία σε κατάλληλη θερμοκρασία, καθ’ όλη τη διάρκεια των εποχών για να αποφεύγεται το αίσθημα του υπερβολικού κρύου ή της υπερβολικής ζέστης.
Πρακτικές συμβουλές
- Να κλειδώνετε οποιαδήποτε αντικείμενα μπορεί να είναι αιχμηρά ή πιθανόν επικίνδυνα.
- Να σιγουρεύεστε ότι η τηλεόραση ή το ραδιόφωνο είναι απενεργοποιημένα όταν δεν χρησιμοποιούνται.
- Να ελέγχετε τις ρυθμίσεις του θερμοστάτη με τις αλλαγές του καιρού.
- Να μειώνεται τη θερμοκρασία του ζεστού νερού για να αποφεύγετε εγκαύματα.
- Να διασφαλίζετε ότι έχετε τους αριθμούς κλήσης της άμεσης δράσης κοντά στη συσκευή του τηλεφώνου.
- Να σκεφτείτε το ενδεχόμενο της χρήσης καλυμμάτων των πριζών, εάν αυτές δεν χρησιμοποιούνται.
- Να κάνετε έλεγχο ασφαλείας στις εστίες γκαζιού και ηλεκτρικής παροχής.
- Να ελέγχετε αν τα πόμολα στις πόρτες και οι κλειδαριές είναι εύχρηστα και ευδιάκριτα.
- Να σκεφτείτε το ενδεχόμενο εγκατάστασης κουπαστών στις σκάλες ή κατά μήκος μεγάλων διαδρομών μέσα στο σπίτι.
Δραστηριότητα και ενασχόληση
Το να διατηρείται κάποιος/-α δραστήριος/-α και απασχολούμενος/-η μπορεί πραγματικά να βελτιώσει τη ποιότητα ζωής, άρα, το να διασφαλίζεται ότι το άτομο μπορεί να συνεχίσει να κάνει τις αγαπημένες του/της ασχολίες και να παραμένει σε επαφή με άλλα άτομα είναι σημαντικό.
Το να είναι κάποιος/-α σε θέση να βγαίνει έξω, καθ’ όλη τη διάρκεια του χρόνου, επίσης μπορεί να βελτιώσει το ποσοστό ευημερίας του/της. Η ενασχόληση με την κηπουρική ή απόλαυση της φύσης είναι θεραπευτικά. Εάν η εξώπορτα του σπιτιού ενός ατόμου είναι εύκολα αναγνωρίσιμη, αυτό θα αποτρέψει πιθανά αισθήματα αποπροσανατολισμού.
Ένα ρολόι και ένα ημερολόγιο βοηθάει στο να θυμάται κανείς την ώρα και την ημερομηνία, έτσι ώστε να μην χάνει συναντήσεις και εκδηλώσεις.
Πρακτικές συμβουλές
- Να σιγουρεύσετε ότι αντικείμενα όπως πάζλ, φωτογραφίες ή βιβλία είναι εύκολο να εντοπιστούν.
- Να εξασφαλίζετε ότι το άτομο είναι σε θέση να βλέπει έξω από τα παράθυρά του.
- Να τοποθετείτε μια καρέκλα (και ένα τραπέζι εάν χρειάζεται) έτσι ώστε να μπορούν να κάθονται και να παρακολουθούν τι συμβαίνει έξω.
- Να εξασφαλίζετε ότι υπάρχει κάπου εξωτερικά ένας προστατευμένος χώρος για να κάθονται.
- Να εξασφαλίζετε τη τοποθέτηση ενός μεγάλου ρολογιού και ημερολογίου που να είναι ευδιάκριτα.
- Να ελέγχετε εάν το τηλέφωνο είναι εύχρηστο.
- Να τοποθετείτε τη φωτογραφία ενός/μιας φίλου/-ης ή ενός μέλους της οικογένειας δίπλα στους αντίστοιχους τηλεφωνικούς αριθμούς, για να διευκολύνεται το άτομο να θυμάται ποιον/-α καλεί.
- Να τοποθετείτε ένα πίνακα σε σημείο που να διακρίνεται εύκολα, έτσι ώστε να γράφεται υπενθυμίσεις ή πράγματα για να κάνουν.
- Να εξασφαλίζετε ότι υπάρχουν κάποιες καρέκλες με μπράτσα, καθώς είναι πιο εύχρηστες.