2.4 Προσωποκεντρική Προσέγγιση

Στόχος

Η διαχείριση της σχέσης με το άτομο που πάσχει από άνοια, αναπτύσσοντας μια σχέση εμπιστοσύνης και ένα καλό συνεργατικό κλίμα, ξεκινώντας από τις συνήθειες και τις επιθυμίες του/της (προσωποκεντρική φροντίδα)

Μαθησιακά αποτελέσματα

Μετά την ολοκλήρωση αυτής της θεματικής, θα:

• Μπορείτε να εργάζεστε με τα προσωπικά χαρακτηριστικά του/της ασθενή εστιάζοντας στις ικανότητες και τους μηχανισμούς άμυνας του/της, εξασφαλίζοντας ότι οι επιθυμίες του/της είναι ύψιστης σημασίας
• Εκτιμάτε το άτομο με άνοια ως μοναδικό/-ή και ισότιμο/-η, παρά την άνοια
• Προσπαθείτε να καταλαβαίνετε, ποιο είναι το καλύτερο για το άτομο με άνοια, από τη δική του/της οπτική γωνία.
• Προστατεύετε την αυτοδιάθεση του ατόμου.

Εισαγωγή

Ξεχωριστή μνεία γίνεται στη μέθοδο του Tom Kitwood, στη δεκαετία του 1980, ο οποίος διατύπωσε μια πιο ψυχοκοινωνική προσέγγιση, ως προς την υγεία όλων γενικά, και των ατόμων με άνοια ειδικότερα.

• Για το/τη φροντιστή και το άτομο με άνοια, η απόλαυση του φαγητού, η απόλαυση της κίνησης και των καθημερινών δραστηριοτήτων μαζί με το άτομο με άνοια.
• Το φαγητό  και η κατανάλωσή του, παίζουν ένα σημαντικό ρόλο στην διατήρηση της ποιότητας ζωής, στην παροχή απόλαυσης, καθώς και το σημαντικό ρόλο που παίζουν στη διατήρηση της υγείας.

2.4.1 Σχέση

Ο/Η φροντιστής δεν μπορεί να κάνει τίποτα για την προσωπικότητα ενός ατόμου με άνοια, αλλά μπορεί να λάβει υπόψη του/της το παρελθόν του/της, τις ικανότητες του/της και τους περιορισμούς του/της. Η βιογραφία και η ιστορία της ζωής του/της, είναι ένα καλό σημείο εκκίνησης για οποιαδήποτε δράση και σχέση.

Η θεματική ενότητα εστιάζει στην προσωποκεντρική προσέγγιση. Ξεχωριστή μνεία γίνεται στη μέθοδο του Tom Kitwood, στη δεκαετία του 1980, ο οποίος διατύπωσε μια πιο ψυχοκοινωνική προσέγγιση, ως προς την υγεία όλων γενικά, και των ατόμων με άνοια ειδικότερα. Η προσέγγιση αυτή βασίζεται στη σχέση του «Εγώ-εσύ», και σας επιτρέπει να δείτε το άτομο με άνοια ως ένα άτομο ισότιμο με τους άλλους, με τα αισθήματά του/της, δικαιώματα, επιθυμίες και μια ιστορία ζωής, η οποία είναι, εντούτοις, παρούσα και σημαντική, και πρέπει να λαμβάνεται υπόψη όπως και πριν το άτομο πάθει άνοια.

Το βιοψυχοκοινωνικό μοντέλο αποτελεί μια στρατηγική προσέγγισης στο άτομο, η οποία αποδίδει το αποτέλεσμα της ασθένειας, και της υγείας, στη πολυσύνθετη και μεταβλητή αλληλεπίδραση βιολογικών παραγόντων (γενετικών, βιοχημικών, κ.λπ.), ψυχολογικών παραγόντων (διάθεση, προσωπικότητα, συμπεριφορά, κ.λπ.), και κοινωνικών παραγόντων (πολιτιστικών, οικογενειακών, κοινωνικό-οικονομικών, κ.λπ.). Σύμφωνα με τη θεωρία της βιοψυχοκοινωνικής προσέγγισης, είναι σημαντικό να επικεντρώνει κανείς την προσοχή του/της στις υπολειπόμενες ικανότητες του ευάλωτου ατόμου, ενώ συνεχίζει να τον/την αναγνωρίζει ως κοινωνικό όν, που χρειάζεται να συνεχίσει να ζει τη ζωή του/της, και να έχει σχέσεις παρά την εξέλιξη της νόσου.

2.4.2 Συμπεριφορά

Όταν παρουσιάζονται συμπεριφορικές διαταραχές, προσπαθήστε να αναρωτηθείτε:

• Τι θέλει να μας πει το άτομο με την συμπεριφορά που επιδεικνύει;
• Τι σημαίνει αυτή η συμπεριφορά αν την παρατηρήσουμε σε σχέση με τα βιώματα του ατόμου;
• Πίσω από κάθε συμπεριφορά υπάρχουν πολλαπλές αιτίες. Για παράδειγμα, ένα επεισόδιο επιθετικότητας μπορεί να έχει μια οργανική, περιβαλλοντική ή μια συσχετιστική αιτία.
• Το άτομο με άνοια έχει επίσης ανάγκες, επιθυμίες και προσδοκίες, και θα πρέπει να το γνωρίζει κανείς, όταν παρέχει φροντίδα. Για παράδειγμα, όταν προτείνουμε στο άτομο να κάνει κάτι, η απάντηση μπορεί να είναι: «Δεν έχω όρεξη, είμαι κουρασμένος/-η».
• Αυτοί είναι μηχανισμοί άμυνας που χρησιμοποιούνται από το άτομο, για να προστατεύσει τον εαυτό του/της από τα να εμπλακεί σε δραστηριότητες που δεν γνωρίζει πως να τις εκτελεί. Μπορούμε να τους/τις παρατηρούμε εάν μάθουμε να βάζουμε τους εαυτούς μας στη θέση τους. Όταν αντιμετωπίζει κανείς ένα αίτημα, υπάρχει το άγχος της αποτυχίας. Αυτός είναι και ο λόγος που θα πρέπει να προτείνουμε απλές δραστηριότητες, και με τη μορφή συνεργασίας «μπορείς να με βοηθήσεις;» «μήπως να το κάνουμε μαζί;»

2.4.3 Οι δραστηριότητες είναι σημαντικές και θα πρέπει να είναι απολαυστικές

Το φαγητό και η κατανάλωσή του, παίζουν ένα σημαντικό ρόλο στη διατήρηση της ποιότητας ζωής- αποτελούν απολαύσεις που παίζουν έναν εξίσου σημαντικό ρόλο στη διατήρηση της υγείας.

Η κατανάλωση του φαγητού είναι πάρα πολύ σημαντική καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής κάποιου, ακόμα και εάν μας φαίνεται ότι το άτομο αυτό δεν λειτουργεί καθόλου – το φαγητό είναι μια από τις τελευταίες λειτουργίες που διατηρούνται. Τα άτομα με άνοια βιώνουν δυσκολίες στη διατροφή και τη πρόσληψή της, κάτι που θέτει μια ουσιαστική πρόκληση για τους/τις φροντιστές. Οι δυσκολίες αυτές εμφανίζονται ακόμα και στα αρχικά στάδια της νόσου, αλλά δυσχεραίνουν καθώς εξελίσσεται. Συνήθως, το να αντιμετωπίζουν διατροφικές δυσκολίες προκαλεί μεγάλη απογοήτευση στους/στις βασικούς/-ές φροντιστές, και απαιτεί αναδιοργάνωση των γευμάτων, καθ’ όλη τη διάρκεια της ημέρας. Ενόψει αυτής της πραγματικότητας, προέκυψε η ανάγκη εξεύρεσης απαντήσεων και λύσεων για την οικογένεια και τους /τις φροντιστές, ώστε να αντιμετωπίσουν, με αξιοπρεπή τρόπο, τις διατροφικές δυσκολίες που χαρακτηρίζουν τα διάφορα στάδια της άνοιας.

Υπάρχουν αρκετές δραστηριότητες που μπορούν να πραγματοποιούνται:

Καθιστικές ασκήσεις. Υπάρχουν διαθέσιμα online βίντεο που θα καθοδηγήσουν εσάς και τον/την αγαπημένο/-η σας, σε ένα  μάθημα καθιστικών ασκήσεων. Περιλαμβάνουν κινήσεις για κάθε μέρος του σώματος. Από τη θέση καθίσματος μερικές από τις ασκήσεις είναι βάδισμα, περιστροφή του άνω κορμού, άρση των χεριών πάνω από το κεφάλι, άρση αντίθετου ποδιού με χέρι. Οι καθιστικές ασκήσεις αποτελούν ένα ασφαλή τρόπο άσκησης, για όσους έχουν θέματα ισορροπίας και με την πλάτη.

Κολύμβηση. Για όσους απολάμβαναν το κολύμπι πριν από την άνοια, η αεροβική στο νερό, μπορεί να αποτελέσει μια καλή επιλογή στα πρώιμα στάδια της ασθένειάς τους.

Χορός. Αυτή είναι μια πολύ κοινωνική επιλογή η οποία μπορεί να πάρει πολλές μορφές. Μπορεί να είναι κάτι πολύ απλό, όπως ο χορός με τον/την αγαπημένο/-η σας στον ήχο του αγαπημένου σας τραγουδιού. Μπορεί να είναι ένα online μάθημα,  ή ένας μεγαλειώδης αυτοσχεδιασμός που μπορεί να συμβεί από μια καρέκλα.  Ο χορός μπορεί να αλλάξει τη διάθεση κάποιου/-ας και να βοηθήσει στην ευκινησία και την ισορροπία.

Σύνοψη

Βασικά σημεία:

1. Ως άνθρωποι, εξαρτόμαστε από την αμοιβαία αναγνώριση, σεβασμό και εμπιστοσύνη. Αυτές οι ανάγκες δεν μας εγκαταλείπουν επειδή υποφέρουμε από άνοια, αλλά γίνεται δυσκολότερο να τις εκφράζουμε και να τις ικανοποιούμε. Εξαρτάται από το/τη φροντιστή να αντιλαμβάνεται τη σημασία των βασικών αναγκών. Το άτομο με άνοια δεν μπορεί να ενεργήσει μόνο/-η του/της, άρα είναι δουλειά ενός/μιας καλού/-ής φροντιστή να αποκτήσει ψυχολογικές δεξιότητες, όπως η αδιαπραγμάτευτη αποδοχή, η ενσυναίσθηση, η θαλπωρή και η εγγύτητα. Είναι σημαντικό να ξέρετε ποιος/-α είστε και το παρελθόν σας.
2. Η προσωποκεντρική φροντίδα είναι προαπαιτούμενο, για την ανάπτυξη μιας επαρκούς φροντιστικής νοοτροπίας, βασισμένης στο βιοψυχοκοινωνικό μοντέλο. Ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να δοθεί στις συμπεριφορικές διαταραχές, από την προσωποκεντρική οπτική, και στην απόλαυση του φαγητού, της κίνησης και της εκτέλεσης καθημερινών δραστηριοτήτων.