Πίσω στο εκπαιδευτικό πρόγραμμα

Εκπαιδευτικό Πρόγραμμα για μη-επαγγελματίες φροντιστές ατόμων με άνοια

0% ολοκληρωμένο
0/0 Βήματα
  1. Ενότητα 1: Τύπος Άνοιας και διαφορετικές προσεγγίσεις για μη-επαγγελματίες φροντιστές
    4 Θέματα
  2. Ενότητα 2: Φροντιστές ατόμων με Άνοια
    7 Θέματα
  3. Ενότητα 3: Θεραπεία Γνωστικής Διέγερσης (CST) για άτομα με άνοια
    9 Θέματα
  4. Ενότητα 4: Περιβάλλοντα Φιλικά προς τα άτομα με Άνοια
    4 Θέματα
Πρόοδος ενότητας
0% ολοκληρωμένο

Προσέγγιση  Προσωποκεντρικής Φροντίδας σύμφωνα με τον Tom Kitwood.
Το 1906, ο Γερμανός γιατρός Αλόις Αλτσχάιμερ περιέγραψε την άνοια ως ασθένεια. Έως εκείνη τη στιγμή, η άνοια θεωρούνται μέρος της διαδικασίας γήρανσης. Οι ηλικιωμένοι έμπαιναν στην «παιδική ηλικία». Καθ’ όλη τη διάρκεια του 20ου αιώνα, το πρότυπο της επιστήμης υπερίσχυσε. Η επιστήμη της Ιατρικής ήταν δημοφιλής και από τη δεκαετία του 1940 και έπειτα παρακολουθήσαμε σημαντικές προόδους στην ιατρική έρευνα, και μεταξύ άλλων στο πλαίσιο της ψυχιατρικής φαρμακολογίας. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, πολλά άτομα με άνοια εισήχθησαν σε ψυχιατρικά ιδρύματα αν η συμπεριφορά τους φαινόταν ακατανόητη και τους δόθηκε αγωγή με ψυχοτρόπα φάρμακα. Αργότερα, τα άτομα με άνοια πήγαν σε γηροκομεία, όπου αντιμετωπίστηκαν με «θεραπείες προσανατολισμού στην πραγματικότητα» (Holden and Woods 1988), το οποίο σήμαινε ότι, τα άτομα με άνοια βρίσκονταν συνεχώς στο στόχαστρο, εάν έλεγαν κάτι το οποίο δεν ήταν σωστό. Η προσέγγιση είχε σκοπό να ηρεμήσει και να μειώσει τον αποπροσανατολισμό. Η  πρακτική απλά έδειξε ότι, τα άτομα με άνοια βρίσκονταν σε κατάσταση πένθους αρκετές φορές την ημέρα, αν, για παράδειγμα, ρωτούσαν που ήταν η μητέρα τους, και έπαιρναν την απάντηση ότι είχε πεθάνει εδώ και καιρό. Στην δεκαετία του 1980, ο Tom Kitwood ξεκινά να δουλεύει με την προσωποκεντρική φροντίδα. Ήταν επίσης μια εποχή όταν το βίο-ιατρικό πρότυπο δεχόταν μια πρόκληση, για μια περισσότερο ψυχοκοινωνική προσέγγιση προς τα άτομα γενικότερα, και ειδικότερα στα άτομα με άνοια.

Εικόνα 1. 1992 Tom Kitwood: Προς τη θεωρία της ατομικότητας στην φροντίδα της άνοιας

 Tom Kitwood χτίζει το μοντέλο του βασιζόμενος στην κατανόηση του Γερμανού φιλόσοφου Martin Buber της σχέσης μεταξύ των ανθρώπων, ως σχέση του «Εγώ – Εσύ», σε αντίθεση με την σχέση «Εγώ – αυτό», όπου υπάρχει πραγμάτωση του ομόλογου. Ο τρόπος σκέψης του Ψυχολόγου Carl Roger, σχετικά με την προσωποκεντρική προσέγγιση στην θεραπευτική σχέση, έπαιξε επίσης σημαντικό ρόλο.  Η προσωποκεντρική προσέγγιση του Tom Kitwood θα πρέπει να αντιμετωπιστεί ως κριτική στην προσέγγιση και στην θεραπευτική αγωγή ατόμων με άνοια. Μια φροντίδα που δίνει έμφαση στην ανικανότητα και την πάθηση του ατόμου. Πιστεύει ότι, ως μέρος της πολιτιστικής μας κληρονομιάς, έχουμε μια υποβαθμιστική προσέγγιση προς τα άτομα με νοητικές ειδικές ανάγκες.

Σύμφωνα με τον Kitwood, η προσωποκεντρική προσέγγιση είναι, το να δούμε το άτομο με άνοια, ως ένα ισότιμο άτομο με αισθήματα, δικαιώματα, επιθυμίες, και μια ιστορία ζωής που επηρέαζε το άτομο ακόμα και πριν πάθει άνοια.

Ο Kitwood έχει δώσει ένα εναλλακτικό ορισμός της άνοιας: του τι  είναι η άνοια, και ποιοι παράγοντες επηρεάζουν το κάθε άτομο ξεχωριστά. Πιστεύει ότι ένα άτομο με άνοια πρέπει,  να γίνεται κατανοητό από βιολογικής, ψυχολογικής και κοινωνιολογικής οπτικής.

Προσδιορισμός  = Π + Β + Υ + Ν + Κ

  • Προσωπικότητα – οι πηγές και οι μηχανισμοί άμυνας του ατόμου
  • Βιογραφία – ιστορία ζωής / εμπειρίες ζωής
  • Υγεία – φυσική κατάσταση και οξύτητα αισθήσεων
  • Νευροπαθολογία – αλλαγές στα εγκεφαλικά κύτταρα
  • Κοινωνική Ψυχολογία – συνθήκες στο περιβάλλον – πως συναντάμε αυτό το άτομο

Π. Δεν μπορεί, κανείς, να κάνει τίποτα για την προσωπικότητα εάν το άτομο έχει άνοια, αλλά μπορεί να λάβει υπόψη του, το ιστορικό του ατόμου, τις πηγές του και τους περιορισμούς του.

B. Για την βιογραφία και την ιστορία της ζωής, ξανά το ίδιο, αλλά αποτελούν ένα καλό σημείο εκκίνησης για οποιαδήποτε δράση.

Υ.  Πρέπει να δίνει κανείς προσοχή στην υγεία των πολιτών συνολικά.  Συχνά,  το άτομο έχει περισσότερες ασθένειες ή μια οξεία ασθένεια, και η άνοια δεν είναι η μόνη νόσος. Το άτομο θα πρέπει οπωσδήποτε να λάβει θεραπευτική αγωγή στην περίπτωση πιθανής πάθησης.

Ν.  Δεν γνωρίζουμε πολλά για τις νευροπαθολογικές αλλαγές στον εγκέφαλο. Τα φάρμακα μπορεί να δουλεύουν για μια χρονική περίοδο και μπορούν να βελτιώσουν την λειτουργική ικανότητα για μια χρονική περίοδο αλλά η επίδραση δεν διαρκεί. Πρέπει κανείς να λαμβάνει υπόψη του τις ικανότητες του ατόμου και να ζητά από τον/την καθένα/καθεμία με άνοια αυτό που αντιστοιχεί στο επίπεδο του/της.

Κ.  Από την άλλη, μπορούμε να κάνουμε πολλά σε σχέση με την κοινωνική ψυχολογία. Πως σχετιζόμαστε με ένα άτομο και πως δημιουργούμε ένα περιβάλλον που μπορεί το άτομο να απολαύσει; Ο Kitwood υπογραμμίζει ότι ένα άτομο διατηρεί τις αξίες ως ανθρώπινο όν καθ’ όλη τη διάρκεια της εξέλιξης της ασθένειας. Αυτό συνεπάγεται έχει κανείς την ευκαιρία να δημιουργήσει σχέσεις με τις οποίες εκτιμά και εκτιμάται. Ως ανθρώπινο όν, έχει κανείς την ανάγκη να χαίρει εκτίμησης μέσα στην κοινότητα. Ως άνθρωποι, εξαρτόμαστε από την αναγνώριση, τον σεβασμό και την εμπιστοσύνη των άλλων. Οι ανάγκες αυτές δεν εξαφανίζονται όταν κάποιος αποκτά άνοια, αλλά γίνεται δυσκολότερο να εκφράσει και να ικανοποιήσει κανείς τις ανάγκες του. Εξαρτάται από τους άλλους, να γνωρίζουν ώστε να ικανοποιούν αυτές τις βασικές ανθρώπινες ανάγκες. Το άτομο με άνοια δεν μπορεί να το κάνει μόνος/-η του/της.

Στην εργασία του, ο Kitwood δίνει έμφαση σε έξι ψυχολογικές ανάγκες που είναι ουσιαστικές για όλους τους ανθρώπους:

  • Αγάπη: αποδοχή άνευ όρων και ενσυναίσθηση.
  • Ανακούφιση: το άτομο χρειάζεται ασφάλεια ζεστασιά και εγγύτητα.
  • Ταυτότητα: συνδέεται με το ποιος είναι κανείς και να έχει σύνδεση με το παρελθόν.
  • Σύνδεση: συνδετικοί κρίκοι, σχέσεις με τους άλλους. Το να βιώνει κανείς πεποίθηση και εμπιστοσύνη στη σχέση, ώστε να έχει κάποιον να απευθυνθεί σε δύσκολες στιγμές.
  • Ουσιαστική απασχόληση: το να συμμετέχει κανείς στην ίδια του τη ζωή, με τέτοιο τρόπο ώστε να χρησιμοποιεί τις ικανότητές του, τις δυνατότητες του, και τις εμπειρίες του. Το γεγονός του να είναι κανείς απαραίτητος, και να έχει κάτι να κάνει.
  • Συμπερίληψη: Να είναι κανείς μέρος ενός κοινωνικού συνόλου και να αισθάνεται αποδεκτός.

Τα άτομα με άνοια χρειάζονται υποστήριξη για να ικανοποιούν αυτές τις πανανθρώπινες ανάγκες.

Ο Kitwood το θεωρεί ως ένα συνειδητό ή ασυνείδητο μέρος της πολιτιστικής μας κληρονομιάς, να πιστεύουμε ότι, τα άτομα νοητικές ειδικές ανάγκες είναι κατώτερα.

Ο καλός τρόπος  να συναντάμε άτομα με άνοια είναι αυτό που ο Kitwood αποκαλεί «Εργασία Θετικού Ατόμου». Αντιπροσωπεύει μια νέα νοοτροπία φροντίδας που εστιάζει στην καθημερινότητα και την κοινότητα. Η θετική προσωπική εργασία είναι αυτή που βοηθά να χτιστεί η αυτό-εκτίμηση και η αξιοπρέπεια ενός ατόμου με άνοια και συνεισφέρει στην ευημερία και την ποιότητα ζωής.

Ως φροντιστής σε έναν/μία συγγενή με άνοια είναι σημαντικό για το άτομο, να

  • εκτιμάτε το άτομο με άνοια ως ένα μοναδικό και ισότιμο άτομο, παρά την διανοητική ανεπάρκεια.
  • οργανώσετε μια εξατομικευμένη φροντίδα και θεραπευτική αγωγή βασιζόμενη στην ιδιαιτερότητα του κάθε ατόμου.
  • προσπαθείτε να κατανοείτε ποιο είναι το καλύτερο για το άτομο με άνοια από την οπτική γωνία του ίδιου.
  • προστατεύσετε την αυτοδιάθεση του ατόμου, τα δικαιώματά του και την ευκαιρία για συν-διάθεση.
  • αντιμετωπίσετε το άτομο με άνοια ως ένα ενεργό συνεργάτη.
  • αναζητήσετε τον τρόπο να εμπλέξετε το κοινωνικό δίκτυο του ατόμου στη φροντίδα
  • προσπαθήσετε να εδραιώσετε μια προσωπική σχέση με το άτομο με άνοια
  • δημιουργήσετε ένα υποστηρικτικό περιβάλλον γύρω από το άτομο αυτό

Επιπρόσθετα στις βασικές σωματικές ανάγκες, είναι κατά  συνέπεια, εξίσου σημαντικό, να εστιάσετε γενικά στο γεγονός ότι, κάθε άτομο με άνοια χρειάζεται:

• υποστήριξη για να διατηρήσει την ταυτότητά του/της.
• βοήθεια για να αξιοποιήσει στο έπακρο τους ικανότητες του/της.
• βοήθεια για να παραμείνει ένα ανεξάρτητο κοινωνικό άτομο.
• βοήθεια για να διατηρήσει την ταυτότητά του/της όσο το δυνατόν περισσότερο.

Αυτή η προσέγγιση δεν έχει μια τρέχουσα αντίστοιχη προσέγγιση. Αποτελεί τη βάση για τις πλέον πρόσφατες πρωτοβουλίες, για παράδειγμα, του Bill Thomas, της «Εναλλακτικής της Εδέμ» (Thomas, 1996) και την εργασία της Jane Verity για να επαναφέρει την «Σπίθα Ζωής» σε άτομα με άνοια. Το έργο της προσωποκεντρικής προσέγγισης, είναι ακόμα σε εξέλιξη και οι συνεχιστές του Tom Kitwood, στην Ομάδα Άνοιας Bradford, όπως η Dawn Brooker, συστήνουν το μοντέλο VIPS ως πλαίσιο αναφοράς για μια προσωποκεντρική φροντίδα.
• Το V αντιστοιχεί στην προσωποκεντρική προσέγγιση ως συνολική αξία[value]
• Το I αντιστοιχεί στην εξατομικευμένη προσέγγιση, κανείς δεν είναι ίδιος με τον άλλο[individual]
• Το P αναπαριστά την ανάγκη της πρόσληψης της οπτικής του ατόμου με άνοια, σε κάθε περίπτωση, εφαρμόζεται και για άτομα που δεν πάσχουν από άνοια [perspective]
• Το S υπογραμμίζει την ανάγκη για ένα κοινωνικά υποστηρικτικό περιβάλλον [socially]

Τα τέσσερα στοιχεία είναι εξίσου σημαντικά.

Υπάρχουν ισχυρά υποστηρικτικά στοιχεία που συνηγορούν στο ότι, δουλεύοντας συστηματικά με την προσωποκεντρική προσέγγιση, προκαλεί λιγότερες αντιπαραθέσεις που αφορούν στην φροντίδα του ατόμου, και το άτομο ταράζεται λιγότερο. Σε σχέση με τα άτομα που πάσχουν από άνοια, η προσωποκεντρική προσέγγιση συνέβαλε, επίσης, στο γεγονός ότι χρειάζεται λιγότερη φαρμακολογία, για να μπορέσει κανείς να χειριστεί ανήσυχη και ασυγκράτητη συμπεριφορά.

Πως να δημιουργήσεις τις προϋποθέσεις για ποιοτική ζωή.

Πως δημιουργείς μια ποιοτική ζωή σε ένα σπίτι παρά την ειδική ανάγκη του ατόμου; Εδώ, η προσωποκεντρική προσέγγιση αποτελεί επίσης το κλειδί. Χρειάζεται να ανακαλύψουμε τι είναι αυτό που εκτιμά το άτομο και να το χρησιμοποιήσουμε ως σημείο εκκίνησης.
Γενικότερα, θα μπορούσε κανείς να πει, ότι πρόκειται για το πως αποφεύγει κανείς, αυτό που ο ιδρυτής της «Εδέμ», Bill Thomas, αποκαλεί «διαταραχές φροντίδας»: μοναξιά, ανημποριά και ανία.

Μοναξιά: Είναι ο πόνος που αισθανόμαστε όταν θέλουμε, αλλά δεν μπορούμε να μοιραστούμε την παρουσία κανενός.

Ανία: Είναι ο πόνος που νοιώθουμε όταν έχουμε έλλειψη ποικιλίας και αυθορμητισμού στην καθημερινότητα

Ανημποριά: Είναι ο πόνος που αισθανόμαστε όταν πάντα λαμβάνουμε φροντίδα και δεν έχουμε την ευκαιρία προσφέρουμε σε κάποιον την φροντίδα μας.

Η καθημερινότητα στο επίκεντρο.

Είναι πολύ σημαντικό για εσάς και τον/την σύζυγο με άνοια να συνεχίσετε την καθημερινότητά σας όσο πιο φυσιολογικά γίνεται. Οι καλές ρουτίνες και τα επαναλαμβανόμενα προγράμματα είναι χρήσιμα και δίνουν στα άτομα με άνοια επισκόπηση και βεβαιότητα κατά τη διάρκεια της ημέρας. Είναι πολύ καλό για το άτομο με άνοια, να είναι μέρος των καθημερινών ρουτινών, όπως τα γεύματα, η χρήση του πλυντηρίου και η καθαριότητα. Τα άτομα με άνοια δεν μπορούν να κάνουν πράγματα μόνοι/-ες τους, αλλά μπορούν να συμμετέχουν στις δουλειές μαζί με τον/την σύζυγο. Έχει σημασία να μην σταματούν να συμμετέχουν στα πράγματα που έκαναν πριν, επειδή αυτό τους/τις κάνει να αισθάνονται ανήμποροι/-ες και βαριεστημένοι-ες. Όλοι μας χρειαζόμαστε απασχόληση,  που να έχει νόημα για τον/την  καθένα/-μια. Οι πολλές εργασίες μέσα στη κάθε μέρα, έχουν σημασία για το βίωμα της ταυτότητας.

Οι καθημερινές δραστηριότητες μπορούν επίσης να βοηθήσουν στην αποφυγή περαιτέρω απώλειας λειτουργικότητας, και με τη γήρανση, απαιτείται περισσότερη προσπάθεια για να αποφευχθεί η απώλεια της λειτουργικότητας και των δεξιοτήτων. Καθώς η σωματική δύναμη, που σχετίζεται με την ηλικία, ελαττώνεται (π.χ., δύναμη στους μύες) φέρνει τους ηλικιωμένους πιο κοντά σε ένα κατώφλι κρίσιμης σωματικής δύναμης, και είναι απαραίτητο να εκτελούν καθημερινές εργασίες. Για να το πούμε και αλλιώς, οι ηλικιωμένοι γίνονται περισσότερο ευάλωτοι καθώς μειώνεται το απόθεμα της σωματικής τους δύναμης.

Η καθημερινή ζωή αποτελείται από δραστηριότητες και συμμετοχή, και την σημασία που προσδίδουμε σε αυτά. Για ένα άτομο έχει σημασία να έχει ένα συγκεκριμένο φλυτζάνι το πρωί για το καφέ, για κάποιο άλλο μπορεί να είναι άσχετο. Είναι απαραίτητο να κατανοεί κανείς τι είναι σημαντικό για το κάθε άτομο που έχει άνοια.

Κάθε μέρα, υπάρχουν συνήθειες και παίζουμε κάποιους ρόλους βάσει των αξιών που διαθέτουμε. Οι συνήθειες σας δίνουν τη δυνατότητα να αναγνωρίζετε μια κατάσταση και να αντιδράτε χωρίς σκέψη, προσοχή ή στοχασμό. Δηλαδή, οι μόνιμες συνήθειες ενεργοποιούν την αυτόματη συμπεριφορά. Συνεπώς, οι συνήθειες είναι καλές εφόσον δημιουργούν γαλήνη. Οι ρόλοι ρυθμίζουν ποιες συμπεριφορές είναι σωστές και οργανώνουν τις καθημερινές δραστηριότητας. Εάν είμαι νοικοκυρά, απαιτείται να ενεργώ με ένα συγκεκριμένο τρόπο, άρα οι ρόλοι επηρεάζουν τον τρόπο και το περιεχόμενο της αλληλεπίδρασης.

Οι ρόλοι απαιτούν  την επίλυση των καθημερινών εργασιών. Εάν κάποιος διοργανώνει ένα πάρτι, δεν μπορεί να συζητηθεί ποιος λέει, «Είστε ευπρόσδεκτοι». Επιπλέον, οι ρόλοι διαιρούν τις ημερήσιες και εβδομαδιαίες ροές σε χρονικά κομμάτια όταν εκτελούμε διαφορετικούς ρόλους εντός μιας εβδομάδας. Ίσως τις Κυριακές πηγαίνουμε στην Εκκλησία ή συναντούμε παλιούς συναδέλφους τις Τρίτες. Τα άτομα με άνοια χρειάζονται βοήθεια για να εκπληρώσουν τους διαφορετικούς ρόλους που παίζουν.

Η έλλειψη ικανότητας να διατηρήσουν ρόλους, αξίες, και ενδιαφέροντα, επηρεάζει τις πεποιθήσεις των ατόμων με άνοια, στις ικανότητες τους να δρουν, αρνητικά. Για τα πιο ευάλωτα άτομα με άνοια, η κατασκευή μιας κερματισμένης αυτό-εικόνας, μπορεί να υποστηριχθεί όταν βρίσκονται με άτομα, τα οποία τους γνώριζαν όπως ήταν πριν αποκτήσουν άνοια. Η δυνατότητα της εμπλοκής σε σημαντικές δραστηριότητες που αναγνωρίζονται από την κουλτούρα κάποιου, επιδρά στην υγεία, στην ευημερία, και βοηθά στο να αποκτά νόημα η ζωή. Το να αισθάνεται κανείς χρήσιμος, να έχει τον έλεγχο, να δημιουργεί και να διατηρεί επαφή με άλλα άτομα, επιτρέπει την προσωπική εξέλιξη και, ειδικότερα, την αυτοπεποίθηση.

Μπορεί να αποδειχθεί δύσκολο να ανακαλυφθεί ποιες δραστηριότητες κάνουν το κάθε άτομο ευτυχισμένο, αλλά οι περισσότεροι άνθρωποι απολαμβάνουν την διέγερση των αισθήσεων.

Ως εκ τούτου, τα περισσότερα άτομα βρίσκουν ότι η διέγερση της αίσθησης της αφής είναι ωραία, μπορεί να είναι το τριχωτό της κεφαλής, το μασάζ στο πρόσωπο ή στα πόδια ή ένα λουτρό με ζεστό νερό.  Οι άλλες αισθήσεις, μπορούν επίσης να διεγερθούν μέσω της μουσικής, του χορού ή του τραγουδιού. Η γεύση και η όσφρηση διεγείρονται, όταν μαγειρεύουμε ή ψήνουμε μαζί στο σπίτι. Το να παρακολουθούμε το φαγητό να ετοιμάζεται, ίσως να δώσουμε συμβουλές είναι επίσης κάτι που αποδεικνύει την δράση. Η μυρωδιά και η γεύση του καλού φαγητού, ξυπνά την όρεξη, εντείνει την ευημερία, δελεάζει τους λιγόφαγους να δοκιμάζουν, ξυπνά αναμνήσεις, και παρέχει ωραία θέματα για συζήτηση. Η κίνηση και η στάση μπορούν να διεγερθούν μέσα από το παιχνίδι και την κίνηση.

Σύμφωνα με το μοντέλο της «Εδέμ», η καθημερινότητα πρέπει να διασφαλίζεται, η ευκαιρία να έχει κανείς καθήκοντα και απόλαυση, ιδιωτικότητα και κοινότητες, να είναι στην ύπαιθρο και σε εσωτερικούς χώρους, καθώς και το να έχει την δυνατότητα της συντροφιάς ζώων και παιδιών ενώ του παρέχεται η απαραίτητη και πιστοποιημένη φροντίδα.